Analiza miasta cz. 4

Miasto średniowieczne posiada w wielu wypadkach konstrukcję i formę prostą, przejrzystą i nadającą się do badania, ze względu na dość obfity materiał naukowy i bogactwo mniej lub więcej dostępnych i w całości dochowanych przykładów. Układ najprostszy planu urbanistycznego spotykamy w osiedlach o charakterze wiejskim; jest to jedna arteria – obudowana z obu stron na przestrzeni paruset metrów. Rozwija się on z czasem na ziemiach polskich w długą, nieraz na kilka kilometrów wieś, „ulicówkę”. Mniej więcej w środku tej długości spotykamy często rozszerzenie-rynek, tj. miejsce przeznaczone dla handlu w jego pierwotnej formie. W dalszym rozwoju  przybiera kształt czworoboku, przylegającego do arterii; prócz tego wytwarza się określone miejsce dla kościoła bezpośrednio przy arterii i rynku lub częściej w pewnej od nich odległości. W linii ogrodzenia, oddzielającego poszczególne parcele od ulicy, a przeprowadzonego choćby w sposób prymitywny, wznoszą się bramy wjazdowe.

Plan nieco bardziej rozwinięty opiera się na rozwidleniu dwóch dróg. I u powstaje też przestrzeń, potrzebna dla celów ogólnych (późniejszy rynek) i wznoszą się większe budynki. Niekiedy staje tu kościół. Plan ten jest zaczątkiem, z którego rozwijają się bardziej dojrzałe plany późniejsze. Spotykamy je na ziemiach polskich jako wynik kolonizacji, idącej z zachodu w wieku XIII i XIV.