Pieńki
Pieńki kostkowe
Wyrób kostek jest drogi i trudny. Przy ich obróbce odpada zawsze pewna ilość kamieni wadliwie obrobionych czy to wskutek błędu samej skały, czy to z winy kamieniarza. Dlatego wytworzył się typ zwany pieńkami kostkowymi, w którym górna podstawa ma kształt kwadratu, a ściany boczne są mniej lub więcej ku sobie pochylone tak, że dolna podstawa, która ma być równoległa do górnej jest od niej mniejsza. Z reguły powierzchnia jej równa się około powierzchni górnej. Pieńki te miewają różne wymiary i noszą rozmaite nazwy w różnych okolicach i kamieniołomach.
Pieńki te osadza się jak kostki rzędami skośnymi lub rzędami poprzecznymi, zazwyczaj tylko na pokładzie piaskowym, jako bruk pośredni.
Podobnie jak kostki pieńki te wychodzą z użycia, ustępując miejsca pieńkom podłużnym.
Pieńki podłużne
Kształt tych pieńków tym się różni zasadniczo od kształtu pieńków kostkowych, że szerokość bywa niewielka, a długość jest 1,5 – 2 razy większa od szerokości.
Ilość typów z powodu rozmaitych wymiarów, stopnia podcięcia i stopnia obrobienia jest niemal nieskończoną. Kamieniołomy na przykład w Lysekil w Szwecji, których produkcja obsługuje szereg krajów, mają ponad 130 typów.
Dążenie do koniecznego z praktycznych względów ujednostajnienia typu doprowadziło do ustalenia tz. formatu paryskiego. Nie został on jednak powszechnie przyjęty. Po pierwsze bowiem konserwatyzm właściwy każdemu człowiekowi, zarządów drogowych, jak i kamieniarzy, nie pozwala na szybką zmianę przyzwyczajeń. Po drugie własności skały zmuszają do różnych wymiarów, a wreszcie i ruch wymaga kamieni różnej mocy.
Na podstawie obserwacyj i badań przyjąć należy jako kształty graniczne, że każdy pieniek dłużny powinien dać się wpisać w równoległościan o wymiarach 15 x 30 x 17 cm, a powinien być opisany na równoległościanie o wymiarach 9 x 15 x 10 cm. Byłyby to granice jego wymiarów.
Pieńki podłużne od dawna powszechnie używano w Anglii, gdzie szerokość ich wynosi często tylko 8 cm, wyparły już z wielu miast i wypierają dalej skutecznie kostki i pieńki kostkowe, co tłumaczy się nie tylko wartością techniczną tego kształtu, ale też niższą ceną, stosowaniem silnych pokładów i zalewaniem stosug.
Wartość techniczna pieńków podłużnych polega, wyrażając ją innymi słowy niż poprzednio, na większym stosunku powierzchni bocznych do objętości pojedynczego kamienia niż u kostek lub pieńków kostkowych – stąd jego większa stałość wywołana tarciem ścian.
Pieńki układa się w rzędach prostopadłych do prostej osi ulicy, dobierając kamienie w ten sposób, aby stosugi w sąsiednich rzędach mijały się o 5 do 8 cm, to jest o szerokość obręczy żelaznych, co brukarzowi nie sprawia trudu w dobieraniu kamieni. Rzadko układa się je w rzędach, przecinających się z kierunkiem jezdni pod 45°.
W ostrym łuku przykrzesywanie pieńków, aby stosugi były prostopadłe do osi daje przy wewnętrznym krawężniku kamienie silnie zwężone. Niszczeje przy tym ogromnie wiele materiału i drożeje robocizna brukarska. Jedynie racjonalnym wtedy sposobem jest sposób: rzędy układa się, idąc z jednej strony, prostopadle nie do krzywej osi lecz do jej stycznej i to aż do środka, do połowy długości krzywej mniej więcej. W tym miejscu układa się rząd przez całą szerokość jezdni, prostopadły do drugiej stycznej; powstaje klinowa powierzchnia, którą wypełnia się coraz krótszymi rzędami i sztukami przycinanymi a kładzionymi prostopadle do rzędów czyli równolegle do osi jezdni.
Szczególniejsze układy rzędów stosuje się na węzłach ulicznych.