Czynnik kompozycji urbanistycznej cz. 4

Brakowało twórczej myśli, koordynującej te czynniki i wyznaczającej im właściwe role, brakowało wielkich idei, wytyczający cli cele i ujmujących w cugle te podświadomie niemal i ślepo działające siły gospodarcze, społeczne i techniczne. Brakowało ludzi nudnych, w tym wypadku już nie budowniczych miast, ale budowniczych ludzkości.

W tej ogólnej katastrofie, gdyż inaczej nazwać nie można powstania takich miast jak Łódź, Berlin, N. York, uderzającą jest rzeczą, że popełniano błędy kardynalne nawet w sprawach, stanowiących do pewnego stopnia specjalność wieku XIX. Taniość, szybkość i celowość produkcji — osiągnięto ją we wszystkim, tylko nie w produkcji mieszkania i domu, który budowany masowo w wielkich miastach, nie tylko pozbawiony jest prymitywnych warunków światła i powietrza, ale w dodatku, dzięki niecelowym i kosztownym transportom wielkomiejskim, jest o połowę droższy od domu, stawianego w otoczeniu zdrowym i naturalnym. Druga zdobycz XIX wieku — środki komunikacji. Zbudowano wielkie miasta w ten sposób, że zapewnienie najkonieczniejszych możliwości komunikacyjnych, w postaci budowy różnorodnych kolejek elektrycznych i olbrzymiej rozciągłości kosztownych sieci ulicznych, spowodowało bardzo znaczne i nieprodukcyjne obciążenia finansowe. Jednocześnie wywołują one ogromną stratę czasu ludności pracującej i narażają ją na wydatki i przykrości codziennych parokrotnych przejazdów.