Czynnik warowności cz. 5

Tak powstaje podwójny szereg warowni na obu brzegach Renu, wzniesiony przez Francję z jednej strony, a Niemcy z drugiej. Podobnie wznosi się na ziemiach Polski drugi podwójny szereg po obu stronach dawnych granic Austrii i Niemiec od strony zachodu, a Rosji od strony wschodniej, orientowany linią Wisły, a ciągnący się od brzegów Bałtyku do podnóża Karpat.

Rola tych szybko rozwijających się z biegiem czasu obwarowań jest bardzo zmienną w stosunku do ustroju miasta. Rzymski lub średniowieczny i renesansowy pierścień obronny bezpośrednio przylega do najżywotniejszych organów wnętrza miasta, wpływa na ich założenie i budowę w stopniu bardzo silnym i w sposób bezpośredni. Wspomniany wyżej wybór warunków topograficznych, system murów i bastionów, sytuowanie bram miejskich — wszystko to wiąże się ściśle z koncepcją planu miasta, układem głównych linii komunikacyjnych, sposobem zabudowy i założeniem ważniejszych gmachów z zamkiem na czele. Są to na ogół miasta niewielkie o wymiarach paru lub kilkuset metrów długości i szerokości, silnie wydzielone wysoko wznoszącym się pierścieniem murów, wałami i losami od otaczającego je terenu.